Hoewel de technologie voor autonoom varen zich in rap tempo ontwikkelt, blijft de echte doorbraak voorlopig uit. De belangrijkste reden? Er ontbreken nog duidelijke juridische kaders. Pas als er heldere afspraken zijn over aansprakelijkheid bij incidenten – zoals aanvaringen of schade aan infrastructuur – kan het eerste onbemande zeeschip daadwerkelijk vertrekken.

De techniek is er al: wereldwijd wordt geëxperimenteerd met onbemande vaartuigen die zelfstandig of op afstand bestuurd varen. Maar juridische onzekerheden maken grootschalige toepassing op zee nog onmogelijk. “Zonder bemanning is er geen juridische basis voor aansprakelijkheid. En je kunt een computer nu eenmaal niet aansprakelijk stellen,” legt Frank Stevens, universitair hoofddocent zeerecht, uit.

Toch biedt de zeevaart meer ruimte dan de binnenvaart. Waar daar wettelijk altijd een matroos of kapitein aanwezig moet zijn, geldt op zee slechts dat er ‘voldoende’ bemanning aan boord moet zijn. Volgens Stevens opent dit de deur naar autonome scheepvaart, mits goed onderbouwd. “Een rederij zou kunnen aantonen dat een autonoom schip voldoet aan die norm,” aldus Stevens.

Een mogelijk scenario voor een eerste toepassing is een schip dat een vaste route vaart dicht langs de kust. Die setting is overzichtelijker en veiliger voor de eerste stappen. Zeker nu het tekort aan maritiem personeel nijpend wordt, komt de technologie in een gunstiger licht te staan – ondanks de hoge investeringskosten.

Op 19 en 20 juni wordt in Rotterdam het congres MASS Rotterdam Conference georganiseerd, waar juridische en maritieme specialisten samenkomen om dit complexe vraagstuk verder te bespreken. De komende jaren kunnen beslissend zijn voor de toekomst van autonoom varen op zee.